Rainer Maria Rilke

Rok 1906

24 grudnia

Na Boże Narodzenie Rilke ofiarowuje Alice Faehndrich egzemplarz swej Księgi obrazów, opatrzony wierszowaną dedykacją „Wer könnte einsam leben”.
Rilke nie towarzyszy innym w kościele, bierze wszakże udział w uroczystości w studio: „Mieliśmy tu niemałą gwiazdkę z czterdziestką capryjskich dzieci w blasku olbrzymiej pinii przystrojonej świeżymi kwiatami róż, później zaś cichy, samotny wieczór” (z listu do Samuela Fischera, 25 XII 1906).

23 grudnia

Rilke otrzymuje od Axela Junckera pierwsze egzemplarze nowej, rozszerzonej edycji Das Buch der Bilder (Księgi obrazów) oraz Die Weise von Liebe und Tod des Cornets Christoph Rilke (Pieśni o miłości i śmierci korneta Krzysztofa Rilke), opublikowane nakładem Axel Juncker Verlag, Berlin.

22 grudnia

Do Villa Discopoli na Capri przybywają Frau Nonna (Julie Freifrau von Nordeck zur Rabenau) oraz hrabianka Manon zu Solms-Laubach.

Grudzień

W owym czasie powstają pierwsze Improvisationen aus dem Capreser Winter (Improwizacje z capryjskiej zimy) — Rilke określa tym mianem rozliczne wiersze, fragmenty i szkice, które w roku 1925 przepisuje z odnalezionych swych dzienników; wśród nich znalazły się m.in. Täglich stehst du mir steil vor dem Herzen, Gebirge, Gestein. Wierszy tych poeta nigdy nie opublikował.

20 grudnia

Rilke dziękuje swojej kuzynce Irene von Kutschera, iż z końcem owego pierwszego roku po śmierci jego ojca poprzez swoje pozdrowienie napełniła go poczuciem rodzinnej wspólnoty.

19 grudnia

W świątecznym liście do Clary poeta przywołuje wspomnienia wspólnie spędzonych świąt Bożego Narodzenia; na kartach listu w szczególny sposób ożywa obraz ich pierwszych rodzinnych świąt w Westerwede.

17 grudnia

Rilke odpiera zarzuty, jakie poczyniła mu Lou Andreas-Salomé w rozmowie z Clarą: „Lou twierdzi, iż człowiek nie ma prawa wybierać sobie obowiązków i unikać tych, które są najbardziej naturalne; jednak najbliższe i najbardziej oczywiste są dla mnie — były od zawsze, już w czasach mego dzieciństwa — te właśnie, które teraz posiadam”. Poeta nazywa je swoją pracą i swoim zadaniem; to odpowiedzialność wyższego rzędu, od której nigdy się nie uchylał; dla niej wybrał swą samotną, trudną drogę. „I czyż jeśli wytrwam, tu, gdzie przeżyłem większą część mych dojrzałych lat, czyż nie pochłania mnie rzeczywistość, nie zmagam się z trudnościami, czyż nie spoczywają na mnie obowiązki?”.

13 grudnia

W liście do Lou Andreas-Salomé Rilke podsumowuje miniony rok: „do pierwszego sierpnia byłem w Paryżu i świetnie mi się tam pracowało, systematycznie, jak nigdy dotąd, dzień za dniem, całymi miesiącami. Później jednak dałem się wciągnąć w rozmaite podróże, przez pewien czas w trójkę wraz z żoną i dzieckiem, podróże bardzo zresztą niewygodne i kosztowne, tak że nie mogłem (choć było to dla mnie wprost koniecznością) powrócić do Paryża”.

Tego samego dnia Rilke poleca Sidie Nádherný lekturę trzytomowej Entwicklungs-Geschichte der modernen Malerei Meier-Graefe'a, wyrażając przy tym żal, iż nie mógł obejrzeć w paryskim Salon d'automne wystawy dwustu prac Gauguina.

11 grudnia

W liście do Elisabeth i Karla von der Heydt Rilke opisuje swe godziny samotności na Capri: „Nie ma bodaj nic bardziej zazdrosnego aniżeli moja profesja; żywot mniszy, w zamknięciu klasztoru, w całkowitym odosobnieniu, nie byłby dla mnie; to ja muszę wciąż próbować stać się monastyrem i stanąć tak pośrodku świata, otoczony murami, w sercu nosząc Boga i postacie świętych, najpiękniejsze obrazy i sprzęty, dziedzińce otoczone tańcem kolumn, sady owocowe, winnice i studnie, których dna nie sposób dostrzec”.

10 grudnia

W liście do Leonida Pasternaka Rilke wyraża żal, iż nie zdołał obejrzeć ani jego berlińskiej wystawy, ani też wielkiej ekspozycji sztuki rosyjskiej w Paryżu: „nie, nie zapomniałem rosyjskiej mowy; bardzo trudno dostać rosyjskie książki, sporo też popadło w niepamięć; mówić ledwie jeszcze potrafię. Ale myśli! Proszę mi wierzyć, że często rozmyślam po rosyjsku; bowiem mam tak wiele uczucia dla Pańskiej drogiej, umęczonej ojczyzny i cierpię wraz z nią”. Rilke zapytuje Pasternaka o jego stosunki z Gorkim, który mieszka na Capri.
Księga godzin, którą Rilke przesyła jako podarunek świąteczny, stanie się później dla syna Pasternaka, Borysa, jedną z najważniejszych książek.

6 grudnia

Rilke opisuje w liście do Clary swoje nowe otoczenie; jego „domek róż” na Capri przypomina mu niegdysiejsze rzymskie Studio al Ponte.

Od 4 grudnia do 20 maja 1907

Rilke przebywa na Capri, gdzie zamieszkuje w Rosenhäusl, pawilonie ogrodowym parku Villa Discopoli. Oprócz Alice Faehndrich w trakcie zimowych miesięcy obecne są tam również „Frau Nonna” (Julie Freifrau von Nordeck zur Rabenau) oraz 24-letnia hrabianka Manon zu Solms-Laubach, której rodzinny dom w Darmstadt poeta odwiedzał. Dni spędza Rilke w samotności, wieczorami krąg gości oddaje się wspólnej lekturze, m.in. Pretendentów do tronu i Mistrza Solnessa Ibsena oraz Le Cloître i innych wierszy Verhaerena; czytane są również Ostatnia wola Trebitscha, Peter Camenzind Hessego oraz dwie powieści Geijerstama.

4 grudnia

Dzień swych trzydziestych pierwszych urodzin Rilke spędza na Capri.

1/2 grudnia

Rilke podziwia w Muzeum Neapolitańskim relief przedstawiający Orfeusza, Eurydykę i Hermesa, zaś w bibliotece Aquarium freski Hansa von Marées.

30 listopada

Rilke wyrusza do Sorrento, by spotkać się tam z poetą Karlem Vollmoellerem — ten jednak przeniósł się do Florencji. „I znów, i z coraz bliższa widziałem kontury Capri, niczym jakowyś napis, który wielekroć czytałem” (z listu do Clary Rilke).

29 listopada

Z listu Rilkego do Clary, napisanego w Neapolu, dokąd poeta dotarł poprzedniego dnia i zatrzymał się w Hotel Haßler: „wszystko tak niezwykłe, obce, nawet odgłosy żołędzi, pękających pod moimi stopami podczas spaceru w maleńkim ogrodzie. — Gdybyż tak mogła pozostać, owa całkowita anonimowość”.

26 listopada

Rilke wyrusza w dalszą drogę do Neapolu. Lekturą w trakcie podróży są listy van Gogha.

25 listopada

Rilke opuszcza Berlin. W drodze na południe zatrzymuje się w Monachium, w hotelu Deutscher Kaiser. Podczas podróży poeta czyta w listopadowym numerze „Zeit” artykuł Hofmannsthala o tancerce Ruth St.-Denis, której występy Rilke widział w Berlinie, oraz „Karin Brandts Traum” pióra Geijerstama.

Listopad

W „Insel-Almanach na rok 1907” ukazuje się w sumie 16 wierszy Rilkego pochodzących z Księgi godzin, wraz z reprodukcją jej strony tytułowej autorstwa Waltera Tiemanna.

10 listopada

Rilke zwraca się do Karla von der Heydt z prośbą, by ten poprzez swą znajomość z rodziną Mendelssohnów, u których zamieszkała Eleonora Duse, zaaranżował spotkanie poety z aktorką: „Często myślałem o tym, by osobiście ofiarować jej moją Białą księżniczkę, którą jej właśnie zadedykowałem”.
Rilke opisuje również inscenizację Ibsenowskich Upiorów, którą obejrzał poprzedniego wieczoru, „w bezwzględnie dopracowanym, wiernym wykonaniu (Moissi jako Oswald, Sorma w roli matki)”.

Tego samego dnia poeta odpiera zarzut Antona Kippenberga, dyrektora Insel-Verlag, wyrażony przezeń w liście z 7 listopada, jakoby pragnął opublikować swe nowe książki w innym wydawnictwie. Rzecz dotyczyła jedynie wznowień dawnych publikacji. „Już od czasów Księgi godzin jest dla mnie jasne, że będę Pana informować o każdej mojej nowej pracy, jaką zdołam ukończyć. W tej chwili wszystko wzrasta i przyobleka się w kształt, lecz dopiero z początkiem nowego roku, nie wcześniej, spodziewam się przygotować ukończone dzieło do druku”.

6 listopada

Rilke raz jeszcze prosi Ellen Key, by nie publikowała swego eseju poświęconego niemu i jego poezji w formie książkowej: „Esej ten, opierając się w dużym stopniu na fragmentach listów, dla których jak dotąd brak jakiegokolwiek potwierdzenia w moich książkach, poniekąd prześciga mnie, a jednocześnie ukazuje rozwój moich religijnych wyobrażeń w pewnym stadium, podczas gdy one w dalszym ciągu podlegają zmianom”.

Wieczorem poeta ogląda inscenizację sztuki Ibsena Rosmersholm z udziałem Eleonory Duse w roli Rebekki West.

Początek listopada

Rilke przeprowadza się do Grunewaldu, gdzie zamieszkuje w Pension Sprague przy Hubertusallee 16.

Październik

Czasopismo „Deutsche Arbeit”, Jg. 6, Heft 1, publikuje Das Lied der Witwe (Piosenkę wdowy), pochodzącą z cyklu Die Stimmen (Głosy).

14 października

Rilke składa wizytę Samuelowi i Hedwig Fischerom.
Poeta mieszka w owym czasie w Pension Kettler przy Marburger Straße 9.

Z pomocą męża Clara Rilke urządza prowizoryczne mieszkanie w Halensee przy Westfälische Straße 41. Wspierają ją przy tym liczni berlińscy znajomi: von der Heydtowie, hrabina Kanitz-Menar oraz przede wszystkim Fischerowie.

Od 5 października do 24 listopada

Rilke przebywa w Berlinie.

5 października

Rilke i Clara przybywają do Berlina, gdzie zatrzymują się w Hospiz des Westens.

4 października

W pobliskim Bad Langenschwalbach Rilke odwiedza Madeleine de Broglie.

3 października

Rilke zatrzymuje się w Wiesbaden.

28 września

„Z początkiem przyszłego tygodnia wyjeżdżamy stąd; Clara zabiera małą Ruth do domu” — pisze Rilke w liście do Elisabeth von der Heydt; poeta wspomina również o zaproszeniu go na Capri.

22/23 września

Eberhard von Schwerin, syn hrabiny Luise Schwerin, spędza dwa dni w gościnie na zamku Friedelhausen.

20 września

„Nasza mała dziewczynka całą swą energią wraca do zdrowia, tak że nie mamy już powodów do zmartwień” — pisze Rilke w liście do Mary Gneisenau; poeta wspomina w nim również, iż dzięki zaproszeniu Alice Faehndrich będzie mógł spędzić „całą zimę w jej willi na Capri, całkowicie oddając się pracy”.

11 września

Rilke dziękuje Mary Gneisenau za zwrot Listów siostry Marianny.

Tego samego dnia poeta przedstawia Karlowi von der Heydt swe plany na zimowe miesiące: „Clara myśli poważnie o Berlinie; chce spróbować przenieść tam z Worpswede swoje atelier i podjąć pracowitą zimę. Ja zaś — z wszelką powagą i odwagą — myślę o Grecji. Czyż nie byłoby warto napisać tam drugą część książki o Rodinie, która byłaby teraz moim najbliższym początkiem?”.

Kilka dni później Ruth zapada na odrę: „Miała kilka męczących dni” (do Mary Gneisenau, 20 września 1906).

10 września

Rilke odwiedza Marburg. „Z zaciekawieniem obejrzałem ponownie w katedrze śliczny gobelin z czternastego wieku, opowiadający z tak przekonującym wyrazem historię o synu marnotrawnym” — pisze poeta dzień później w liście do Karla von der Heydt.

9 września

Rankiem przejażdżka łodzią po rzece Lahn. „Wraz z Ruth, jej młodą opiekunką oraz jedną z lalek z Furnes płynęliśmy w górę i w dół rzeki, kosztując promiennego słońca i letnich wonii unoszących się z jej brzegów” (z listu do Gudrun Uexküll, 10 września 1906).

Wieczorem wycieczka do Nehbrücke, gdzie w tamtejszej oberży odbywały się tańce w tradycyjnych strojach ludowych.

Od 8 września do 3 października

Pobyt na zamku Friedelhausen. Gości podejmuje Alice Faehndrich, państwo Uexküll bawią nad morzem. Na zamku przebywa w tym czasie również Lili Kanitz-Menar.

7 września

Wizyta w Weilburg, gdzie urząd starosty piastował hrabia Karl Schwerin, małżonek hrabiny Luise Schwerin.

W Gießen Rilke wyszukał dwutomowe wydanie utworów Jacobsena, które pragnie przesłać w podarunku księżniczce Madeleine de Broglie.

Wieczorem tego dnia Rilke, przywołując pamięć hrabiny Schwerin, wspomina w liście do Mary Gneisenau „listy portugalskiej zakonnicy” Marianny Alcoforado.

6 września

Podróż do Gießen.

Od 1 do 8 września

Rilke wraz z Clarą i Ruth zamieszkują w Schloßhotel w Braunfels, jako że dopiero 8 września są oczekiwani na zamku Friedelhausen. „Za oknem leży to małe, stare miasto skulone w strachu przed zamkiem, jakby pięło się na szczyt wzgórza, na którym miałoby się rozłożyć, do którego jednak nigdy nie może dotrzeć” (z listu do Mary Gneisenau, 1 września 1906).

Od 17 do 31 sierpnia

Odwiedziny u von der Heydtów na Wacholderhöhe w Godesbergu. W księdze gości Rilke wpisuje wersy: Kommendes ist nie ganz fern — „Na pamiątkę dni powrotu. Z wyrazami wdzięczności i przyjaźni”.
W Godesbergu Rilke spotyka przyrodnią siostrę Karla von der Heydt, hrabinę Mary Gneisenau, z domu von Bonin, siostrę malarki Edith von Bonin.

15 sierpnia

Dzień Wniebowzięcia Rilke, Clara i Ruth spędzają w Gandawie, gdzie przyglądają się „Procesji maryjnej”. Opis tej podróży Rilke przesyła malarce Mathilde Vollmoeller w liście z 20 sierpnia. O Furnes mówi następujący fragment: „Mała mieścina, z jedną nawą katedry, która zdaje się już raczej przynależeć niebu, a wszystko nazbyt wielkie jak na tutejsze warunki”. Mimo tłumu turystów z nadmorskich kurortów „Brugia była niezrównanie piękna… Nasza mała dziewczynka wszędzie z nami chodziła. W muzeach rozsiadała się na posadzce i bawiła muszelkami zebranymi nad brzegiem morza”.

14 sierpnia

Rilke wraz z rodziną odwiedza Brugię, zatrzymawszy się w Hôtel Panier d'Or. Wrażenia z pobytu w tym mieście znajdą wielorakie odzwierciedlenie w dziele poety; niezapomnianym przeżyciem jest widok Ołtarza św. Jana pędzla Hansa Memlinga z wizerunkiem piszącego oburącz Jana na Patmos.

1 sierpnia

Clara i Ruth przybywają do Furnes, gdzie w Hôtel de la noble Rose oczekuje na nie Rilke. Stamtąd udają się razem do Ypres, a następnie spędzają wspólnie dziesięć dni nad morzem w Oostduinkerke-Bains.

31 lipca

„Jestem w małym, dziwnym, starym miasteczku, w samym środku jarmarku, jakby wziętego wprost z obrazu Teniersa, przed oczami pełno huśtawek i roztańczonych ludzi” (z listu do Karla von der Heydta).
Z Furnes pisze Rilke również do księżniczki Madeleine de Broglie; poeta podarował jej swe Powiastki o Panu Bogu z dopiskiem „A Madonna”.

Od 29 lipca do 16 sierpnia

Podróż do Belgii.
29 lipca Rilke przyjeżdża do Furnes, gdzie przygląda się dorocznej procesji, którą pod koniec lipca 1907 roku opisze w swym studium Furnes.

26 lipca

W liście do Mathilde Vollmoeller, przebywającej w St. Pol-de-Léon w Bretanii, Rilke donosi, iż nie będzie mógł tam przyjechać, bowiem musi zaplanować wspólny pobyt z Clarą i Ruth. „Do wczoraj żyłem moim zwyczajnym, dobrym rytmem pracy, przedpołudnie spędziłem w Jardin des Plantes, obserwując wielkie zwierzęta i drobne kwiaty”.

Koniec lipca

Rilke wystarał się o autorisation d'artistes, dzięki której może zwiedzać paryski Jardin des Plantes i oglądać zwierzęta również po zamknięciu ogrodu dla publiczności.

20 lipca

Rilke pisze do Clary: „Pragnę podać Ci nazwę miejscowości, którą wybrałem, czy raczej skłonny byłbym wybrać: to St. Pol-de-Léon, leżąca (jeśli zajrzysz do kieszonkowego atlasu) na północnym zachodzie Bretanii (Z Saint Pol-de-Léon pochodzi Michel Colomb)”. Rilke rozważa też drugą ewentualność, miejsce znacznie tańsze i leżące bliżej Godesbergu: „To wprawdzie nie Holandia, lecz Belgia. Odwiedziłem Verhaerena i dokładnie go o to wypytywałem”. W rezultacie poeta wyszukał na belgijskim wybrzeżu niewielką miejscowość: „Niedaleko stąd do Brugii, całkiem blisko do Gandawy, w najbliższym sąsiedztwie dwie stare, godne uwagi miejscowości Ypres i Furnes”. Na koniec Rilke pisze: „Jeśli wybiorę się do Belgii, pojadę za tydzień, w następny piątek, najpierw do Furnes, gdzie w ostatnią niedzielę lipca odbywa się osobliwa procesja pokutników”.

Od 19 do 23/24 lipca

Rilke pisze następujące wiersze: Buddha (Schon von ferne fühlt) (Budda. Z dala już poznaje pielgrzym trwożny), Blaue Hortensie (Niebieska hortensja) oraz Die Insel (I-III) (Wyspa I-III) — ten ostatni wiersz Rilke opracowuje na nowo 20 sierpnia 1907, przez co staje się on najpóźniej napisanym utworem ze zbioru Nowych wierszy.

15 lipca

W liście do hrabiny Lili Kanitz-Menar, śpiewaczki należącej do kręgu przyjaciół domu Friedelhausen, pisze Rilke: „Jak to miło, że myślisz Pani o moim młodym Duńczyku. Nie zajmuję się nim, o nie; lecz jeśli spełnią się moje plany, zamierzam poświęcić mu większość czasu nadchodzącej jesieni i zimy. Mimo to oddaję się pracy i jestem dobrej myśli… Clara pracuje w Wwde. Mamy nadzieję spotkać się wkrótce gdzieś nad morzem (w Bretanii lub Belgii)”.

14 lipca

Rilke dziękuje Karlowi von der Heydt za zaproszenie do Godesbergu, gdzie w drugiej połowie sierpnia miałby spędzić dwa tygodnie. Nadto mecenas Rilkego pragnie umożliwić poecie realizację innych planów; Rilke rozważa z początku pobyt w pewnej miejscowości w Bretanii.

Od 8 do 11 lipca

Rilke pisze następujące wiersze: Josuas Landtag (Zbór Jozuego), Das Portal (I-III) (Portal), Die Fensterrose (Różyca), Das Kapitäl (Kapitel), Römische Fontäne (Rzymska fontanna) oraz Früher Apollo (Wczesny Apollo), który poeta umieści na początku zbioru Nowych wierszy.
Pomiędzy 11 a 19 lipca powstaje również wiersz Der Fahnenträger (Chorąży).

Początek lipca

W Paryżu powstają kolejne wiersze: Mädchen-Klage (Żale dziewczęce), Die Kathedrale (Katedra), Morgue, Kindheit (Dzieciństwo), Ein Frauen-Schicksal (Los kobiecy), Tanagra, Vor dem Sommerregen (Przed letnim deszczem), Im Saal (W sali), Der König (Król) oraz Auferstehung (Zmartwychwstanie). Wszystkie utwory zostaną włączone do zbioru Nowych wierszy.

17 czerwca

Rilke odmawia dalszego pozowania do portretu pędzla Pauli Modersohn-Becker, nad którym malarka pracowała od maja: „to wyznanie niewierności”. Obraz ten pozostanie niedokończony.

Tego samego dnia z Paryża wyjeżdża Ellen Key. Tę ostatnią niedzielę Rilke spędza z Ellen w pałacu i parku Fontainebleau. Od tego czasu gaśnie bliska zażyłość Rilkego z Ellen Key.

Początek lata

W Paryżu powstają następujące wiersze: Der Auszug des verlorenen Sohnes (Odejście syna marnotrawnego), Der Engel (Anioł), Die Spitze I (Koronka I), Die Erblindende (Ślepnąca), Letzter Abend (Ostatni wieczór), Jugend-Bildnis meines Vaters (Portret młodzieńczy mego ojca, napisany 27 czerwca 1906), Das Karussell (Karuzela) oraz Spanische Tänzerin (Hiszpańska tancerka). Wszystkie utwory włączy poeta do zbioru Nowych wierszy.

12 czerwca

Rilke przesyła wydawcy Axelowi Junckerowi manuskrypty Korneta oraz Księgi obrazów wraz z obszernym listem-komentarzem: „A zatem Kornet: prócz pojedynczych słów należy zmienić cały rozdział XI, zastępując go załączonym tekstem manuskryptu. Na początku trzeba umieścić: I. Dedykację, II. (mniejszą czcionką) fragment z dokumentów archiwalnych”, owoc poszukiwań genealogicznych wuja Jarosława. Drugi manuskrypt zawiera nową edycję Księgi obrazów: „dołożyłem wszelkich starań, by nowy wybór wierszy uczynić przejrzystym”. Rilke uzupełnił zbiór o 37 nowych utworów, napisanych w latach 1902-1906; szczególną wartość dla poety przedstawia cykl Głosy.
Rilke wspomina również o swych planach na najbliższą przyszłość, wśród których wymienia książkę o Jacobsenie. Poeta ma nadzieję spędzić pracowitą zimę.

Wieczorem tego samego dnia Rilke gości w paryskim atelier malarki Mathilde Vollmoeller przy rue Campagne Première, gdzie prezentuje swój odczyt o Rodinie przed sześciorgiem młodych artystów, z których „znałem wcześniej tylko jedną” — rzeźbiarkę Dorę Herxheimer.

Czerwiec

Rilke przesyła księżnej Annie de Noailles, poetce, swą Księgę obrazów oprawną w pergamin.

9 czerwca

„Na pamiątkę wspólnych wrażeń z odkrywania gobelinów szlachetnej damy z domu Le Viste w Hôtel de Cluny” Rilke dedykuje Stinie Frisell, bawiącej w Paryżu ze swą córką Karin, wiersz La Dame à la Licorne (Dama z jednorożcem).
Słynny gobelin „La Dame à la Licorne” można podziwiać w paryskim Musée national du Moyen Age (Musée Cluny).

Początek czerwca

Dla księżniczki Madeleine de Broglie pisze Rilke wiersz Wir sind ja. Doch kaum anders als den Lämmern, Dedykację oraz cykl złożony z sześciu utworów. Wiersze te nie zostały włączone do żadnego tomu poezji.

7 czerwca

Z listu do Clary Rilke: „Wreszcie pogrążyłem się w pracy nad Księgą obrazów… Szczególną radość sprawiły mi trzy zupełnie nowe wiersze, które wraz z Piosenką trędowatego tworzą pewną całość”. Rilke dołącza do listu Piosenkę karła, Piosenkę idioty oraz Piosenkę ślepca. Do 12 czerwca powstaje jeszcze pięć utworów, które uzupełnią cykl Die Stimmen — Neun Blätter mit einem Titelblatt (Głosy. Dziewięć kart z kartą tytułową).

6 czerwca

Rilke wraz z Ellen Key i Stiną Frisell oglądają obrazy Carrière'a wystawione w Salonie.

Maj – czerwiec

W Paryżu powstają następujące utwory, które poeta włączy do zbioru Nowych wierszy: Der Ölbaum-Garten (Ogród oliwny), Östliches Taglied (Alba wschodnia), Pietà, Der Tod des Dichters (Śmierć poety), L'Ange du Méridien oraz Römische Sarkophage (Rzymskie sarkofagi).

1 czerwca

W obszernym liście do żony Rilke opisuje skarby i wspaniałości pałacu Chantilly.

30 maja

Z listu Rilkego do Pauli Modersohn-Becker: „Ellen Key, Bojer i ja wybieramy się jutro do Chantilly. Byłoby to dla nas wszystkich wielką radością, gdybyś Pani zechciała pojechać tam z nami”

28 maja

Rilke i Ellen Key zwiedzają prywatną kolekcję Faillet, „gdzie można zobaczyć wszystkie najważniejsze obrazy van Gogha i Gauguina, reprodukowane i wychwalane przez Meier-Graefe'a. Pod pozorem samowoli, pośród szaleństwa kryje się w nich coś ważnego” (z listu Rilkego do Clary, 29 V 1906).

Od 27 maja do 17 czerwca

W Paryżu gości z wizytą Ellen Key. Rankiem pierwszego dnia Rilke i Ellen zwiedzają Luwr, po południu udają się z wizytą do Verhaerena do Batignolles, wieczorem zaś oglądają inscenizację Dzikiej kaczki Ibsena w Théâtre Antoine. Publiczność — pisał Rilke dwa dni później w liście do Clary — wybuchała gromkim śmiechem „w najcichszych, najbardziej bolesnych i poruszających momentach” przedstawienia. „I znów tak dobrze rozumiałem Maltego Lauridsa Brigge, jego nordycki charakter i jego klęskę w Paryżu. Jakże podobnie widział on to wszystko, odczuwał i cierpiał”.

24 maja

Z listu Rilkego do Verhaerena: „Je viens de lire votre Rembrandt qui est admirable en force et en compréhension, et je suis presque toujours accompagné d'un volume de vos vers, les lisant et relisant dans les allées du Luxembourg”.

Tego samego dnia Rilke dziękuje Gudrun Uexküll za to, że zechciała przyjąć zadedykowanego jej Korneta.

19 maja

Rilke oczekuje na przyjazd Ellen Key do Paryża: „Będziesz jedynie musiała — by uniknąć rozczarowania — zrezygnować z wizyty u Rodina, przynajmniej w moim towarzystwie… Może udasz się tam z Verhaerenem”. Rilke pisze dalej: „Teraz wszystkie sprawy przybrały inny obrót. Nie myśl jednak, iż moja miłość i mój podziw, jakie zawsze żywiłem wobec niego, przeminęły, wciąż czuję się z nim wewnętrznie związany, w tej chwili wszakże nie potrafię tego w odpowiedni sposób wyrazić”.

13 maja

Z listu Rilkego do Clary: „Mój pokój jest niewielki… pełen podniszczonych mebli, lecz pozbawionych natarczywych wspomnień”. Za oknem zaś roztaczał się „Paryż, świetlisty, jedwabisty… Paryż w maju… Rozmyślam o Maltem Lauridsie Brigge, który byłby ukochał to wszystko jak ja, gdyby tylko przetrwał był dni swej nieopisanej trwogi”.

12 maja

Pierwszy list napisany po powrocie do Paryża Rilke kieruje do Rodina:
„Oto wypędzono mnie jak sługę przyłapanego na złodziejstwie, bez uprzedzenia, z małego domku, gdzie kiedyś przyjaźń Pańska mnie życzliwie umieściła… Czuję się tym do głębi zraniony.
Lecz ja Pana rozumiem… Jestem przekonany, że nie ma drugiego człowieka w moim wieku (ani we Francji, ani gdziekolwiek indziej), który potrafiłby (dzięki cechom swego temperamentu i dzięki swej pracy) tak Pana rozumieć, pojmować wielkość Pańskiego życia i podziwiać je z tak pełną świadomością.
A oto teraz, wielki Mistrzu, staje się Pan dla mnie niewidzialny, jakby jakimś wzlotem uniesiony w Pańskie nieba.
Ja już Pana więcej nie zobaczę — lecz podobnie jak dla apostołów, co pozostali w smutku i osamotnieniu, zaczyna się teraz dla mnie życie, które będzie sławić Pański niedosiężny przykład i w Panu znajdzie pokrzepienie, swe prawo i siłę.
Obaj jesteśmy zgodni co do tego, że istnieje w życiu jakaś sprawiedliwość, która spełnia się powoli, lecz bezbłędnie. W niej pokładam całą swą nadzieję. Ona naprawi pewnego dnia błąd, jakiego Pan się dopuścił wobec człowieka, który nie ma możności ni prawa odkryć przed Nim wnętrza swego serca. Rilke”.
(fragm. w przekł. W. Markowskiej)

10 maja

Z listu Rilkego do Clary: „Pakuję się i wyprowadzam z mego domku, podążam ku dawnej wolności, pełnej zmartwień, lecz i możliwości, pełnej wszelkiego bogactwa swoich godzin. Moje myśli wypełnia oczekiwanie, lecz i radość. Jak do tego doszło, dałoby się opowiedzieć w kilku słowach, lecz nie warto o tym mówić. To musiało nastąpić, jak sądzę, i tak się po prostu stało”.
Rilke wynajął pokój w skromnym hoteliku przy rue Cassette (nr 29), tym samym, w którym mieszkała Paula Modersohn-Becker — zamierzał pozostać tam „bez zobowiązań, po prostu z tygodnia na tydzień”. Będzie tam rozmyślać o swej przyszłości, pozostanie „przez pewien czas sam na sam z tym, co jest we mnie”, postara się ukończyć pracę nad przygotowaniem do druku Korneta oraz nowej edycji Księgi obrazów. „Niech Cię nie trwoży przyszłość, pełna jest ona dróg i my z pewnością je odnajdziemy”.

8 maja

W liście do Sidie Nádherný Rilke donosi, że w kolekcji Eugène'a Carrière widział marmurową rzeźbę Rodina Eternelle Idole — „w moim odczuciu to jedno z jego najświetniejszych dzieł”.

Koniec kwietnia

W owym czasie, dzięki Rodinowi, Rilke poznaje szesnastotomowe dzieło Josepha Mardrusa Le livre des mille nuits et une nuit, wydane w Paryżu w latach 1899-1904.

28 kwietnia

Karl von der Heydt ofiarowuje Rilkemu gościnę w swej posiadłości Volkardey, gdzie poeta mógłby pozostać nawet przez kilka lat. Rilke jednak nie potrafi „sobie tego wyobrazić, nawet w najśmielszych marzeniach”. „Również moje osobiste stosunki (tak to się ponoć nazywa) są o wiele bardziej nieprzychylne, niż raczy Pan sądzić”.

26 kwietnia

W Meudon Rilke poznaje baronową Amalie Nádherný von Borutin i jej córkę Sidonie. Poeta ma przyjemność oprowadzić obie damy po zbiorach Rodina. Jest to początek przyjaźni Rilkego z Sidonie (Sidie) von Nádherný, trwającej aż do śmierci poety.

25 kwietnia

W atelier Ignacio Zuloagi na Montmartre odbywa się przyjęcie z okazji chrztu syna malarza; Rilke jest wśród zaproszonych gości.

21 kwietnia

Rilke bierze udział w uroczystym odsłonięciu rzeźby Rodina Penseur (Myśliciel), wystawionej przed paryskim Panteonem; Rilkemu towarzyszą żona Bernarda Shaw, rzeźbiarz Aristide Maillol oraz Paula Modersohn-Becker.

19 kwietnia

W liście do Samuela Fischera Rilke donosi: „Przed kilkoma dniami Rodin rozpoczął portret jednego z Pańskich najbardziej osobliwych autorów, coś wielce obiecującego” — popiersie Bernarda Shaw. Rilke, który z dorobku Shawa znał jedynie sztukę Mąż przeznaczenia, prosi Fischera o „kilka spośród jego książek”.

W liście do Gerharta Hauptmanna natomiast pisze Rilke o długich rozmowach, jakie o Hauptmannie toczono u Rodina, szczególnie podczas wizyty Williama Rothensteina.

18 kwietnia

W obszernym liście do Karla von der Heydt Rilke kreśli swe ówczesne położenie: „Oto czego pragnę, kierując się uczuciami oraz własnym sumieniem: roku, dwu spokojnej pracy, w warunkach, jakich niegdyś zaznałem przez pewien czas w Rzymie; będąc sam, lecz świadom, że moja żona pracuje w sąsiedztwie, tak iż mogliśmy sobie wzajem służyć pomocą, zgoła nie widując się całymi dniami. Żadnych zobowiązań, żadnych odwiedzin. To wówczas zacząłem pisać Pamiętniki Malte Lauridsa Brigge, do których wciąż jeszcze nie powróciłem”. Następnie Rilke wyznaje: „Nie sądzę, bym się mylił, wierząc, że mój wiek (w tym roku kończę lat trzydzieści jeden) oraz wszelkie okoliczności przemawiają za tym, iż jeślibym zdołał teraz uczynić krok naprzód, mógłbym ukończyć kilka prac, które by mi dopomogły w moim wewnętrznym rozwoju, a także być może pozwoliły prowadzić spokojne życie… Lecz nie mogę opuścić Rodina, jeszcze nie teraz”.

12 kwietnia

Rilke prosi Lou Andreas-Salomé o wprowadzenie go w krąg artystów Teatru Moskiewskiego, przebywających wówczas na gościnnych występach w Paryżu.

8 kwietnia

Rilke odwiedza w Wersalu malarza i historyka sztuki Alexandra Benois, swego przyjaciela z okresu pobytu w Petersburgu.

7 kwietnia

Z listu Rilkego do Karla von der Heydt: „Tak silne budzi się we mnie uczucie, iż mógłbym, iż muszę teraz coś naprawdę uczynić — uczucie, które być może już nigdy nie powróci, które jednak tutaj nie może się spełnić, przytłoczone ciężarem korespondencji, jaką zmuszony jestem prowadzić; moje myśli wciąż rozprasza owo nieustanne qui-vive mojego stanowiska”.

5 kwietnia

Z listu Rilkego do Clary: „W poniedziałek zajrzałem na chwilę do Salonu Niezależnych; ależ to figle, bezmyślne igraszki. Marne nadużywanie wolności”. Opinia ta dotyczy wystawy fowistów, na której zaprezentowali swe prace Matisse, Derain, Rouault, Vlaminck oraz Marquet.
W dalszej części listu Rilke opisuje żonie radosne dni wiosny, jaka nastała w Meudon.

Kwiecień

Czasopismo „Wir. Deutsche Blätter der Künste” (1. Heft, red. Paul Leppin) publikuje wiersz Rilkego Ehe (Małżeństwo), ukończony na podstawie szkicu z roku 1901. Rilke nie umieści go w żadnym tomie poetyckim.
Prawdopodobnie z tego okresu pochodzą również wiersze Der Gefangene (I/II) (Więzień), Die Genesende (Rekonwalescentka), Abschied (Pożegnanie) oraz Selbstbildnis aus dem Jahre 1906 (Autoportret z roku 1906).

1 kwietnia

W Meudon goszczą tego dnia malarz Ignacio Zuloaga, rzeźbiarz Emile-Antoine Bourdelle oraz belgijski poeta Fagus (Georges Faillet).

31 marca

W Paryżu Rilke spotyka Paulę Modersohn-Becker. „Jest młoda i dzielna, i jak mi się zdaje, na dobrej drodze, mimo swego osamotnienia i braku wszelkiej pomocy” (z listu poety do Clary, 2 IV 1906).
Pod wieczór Rilke wraca do Meudon.

30 marca

Z listu Rilkego do Herwartha Waldena: „Nieprzewidziane okoliczności zmusiły mnie do przełożenia terminu wyjazdu. Wyruszam dopiero dziś, o pół do dwunastej”. Tego dnia Rilke wraca do Paryża.

20 marca

W siedzibie „Verein für Kunst” w Berlinie Rilke wygłasza odczyt „O dziele Rodina”. Tuż przed swym wystąpieniem poeta pisze do matki, przebywającej w Arco: „Znów jestem w Berlinie, gdzie dziś wieczorem, mimo straszliwego znużenia, muszę wygłosić zaległy odczyt o Rodinie” Rilke przywołuje wspomnienie swego ojca, człowieka, „który był dla mnie samą dobrocią, najwierniejszą pomocą, najbardziej wzruszającym przyjacielem, z biegiem lat coraz mi bliższym przez swe serdeczne przywiązanie”. Z powodu długiej i kosztownej podróży oraz przez wzgląd na zobowiązania wobec Rodina, Rilke nie może sobie tym razem pozwolić na przyjazd do Arco.

19 marca

Rilke wraca z Pragi do Berlina.

15 marca

Rilke zawiadamia telegraficznie Rodina oraz Ellen Key o śmierci swego ojca. „W Pradze czekały mnie najsmutniejsze zajęcia; nie wiem, w jaki sposób przeżyłbym to wszystko, gdyby u mego boku zabrakło Clary z jej wiernością i prawdziwym poświęceniem. Zdołaliśmy wszystko uporządkować, uprzątnąć mieszkanie, przejrzeć papiery… Ojciec życzył sobie skromnego pochówku. Obok jego skroni złożyłem bukiet fiołków; trumnę ozdobił wieniec z wrzosów, upleciony przez Ruth. Spoczął w murowanym grobowcu naszego wuja Weißenburg… Był on Tobie, wiele lat temu, przyjacielem, srogim, nieprzystępnym przyjacielem, który później, pod presją waszych stosunków, opuścił Ciebie, przynosząc Ci ból i zwątpienie; lecz życie nie polega na tym, by tego wszystkiego unikać, by tego nie doświadczać — temu wszystkiemu trzeba w życiu sprostać” (z listu Rilkego do matki, pisanego 20 marca w Berlinie). Josef Rilke został pochowany w rodzinnym grobowcu na praskim cmentarzu w Olšany.

14 marca

W Pradze umiera Josef Rilke, ojciec poety. Rilke bezzwłocznie rusza do Pragi, gdzie do 19 marca mieszkać będzie „Pod Złotym Aniołem”. Następnego dnia do Pragi przyjeżdża również Clara.

3 marca

Rilke udaje się w dalszą podróż do Hamburga, gdzie 4 marca wygłasza odczyt o Rodinie. Jako że zapowiedziany na 9 marca Wieczór Rodinowski w Berlinie zostaje przełożony na prośbę Harry'ego hrabiego Kesslera ze względu na planowaną prelekcję w Weimarze (która ostatecznie zostaje jednak odwołana), Rilke wyjeżdża wraz z Clarą do Worpswede.

2 marca

W siedzibie „Verein für Kunst, Salon Cassirer” Rilke czyta po raz pierwszy przed niemiecką publicznością fragmenty własnych utworów. Wśród słuchaczy obecne są Clara Rilke-Westhoff oraz Lou Andreas-Salomé.

1 marca

Rilke i Clara przenoszą się do Hospiz des Westens przy Marburger Str. 4, gdzie mieszka również Lou Andreas-Salomé.

28 lutego

Przybywszy do Berlina, Rilke zatrzymuje się najpierw w Villa Wannsee. „O godzinie drugiej jemy śniadanie u Karla von der Heydt, na wieczór zaś baronowa zamówiła dla nas bilety na Cara Fiodora” — inscenizację dramatu Aleksieja Tołstoja, przygotowaną przez artystów Teatru Moskiewskiego (z listu do Lou Andreas-Salomé).

27 lutego

Dzień przed przyjazdem Rilkego, do Berlina przybywa Clara Rilke-Westhoff. Dochodzi wówczas do pierwszego, pełnego serdeczności spotkania Clary z Lou Andreas-Salomé.

Od 25 lutego do 31 marca

Rilke odbywa swą drugą podróż po Niemczech, w czasie której w różnych miastach wygłasza prelekcje. Pierwszy etap podróży wiedzie do Elberfeld, gdzie Rilke zatrzymuje się w gościnie u Augusta von der Heydt. O odczycie poety, poświęconym sztuce Rodina, opowiada Paul Zech: „W niespełna godzinę otrzymaliśmy najdoskonalszy obraz jego dzieła, a nazwisko Rodina padło raz tylko, rozbrzmiewając niczym imię skroś przestrzeni sali. Raz tylko. I stało się jego zwieńczeniem” (1927).

22 lutego

Z listu Rilkego do Clary: „Są takie dni… kiedy wręcz nie potrafię nad sobą zapanować z tęsknoty za całkowitą samotnością, za czymś absolutnie moim własnym, jak wówczas, w owych dniach rzymskich, do których często powracam myślą”.

21 lutego

Rilke dziękuje Ellen Key za to, iż za pośrednictwem Augusta Sauera przekazała Clarze honorarium, jakie otrzymała za publikację swego eseju poświęconego poecie. Rilke pisze dalej w liście: „Jutro wysyłam ponownie moje podanie do Ministerstwa w Wiedniu, w którego sformułowaniu szczerze mi pomogła Marie Herzfeld”.
Tego samego dnia Rilke przedstawia Lou Andreas-Salomé plan swej podróży do Niemiec; poeta ma nadzieję spotkać Lou w Berlinie.

8 lutego

Czasopismo „Österreichische Rundschau” (Bd. 6, Heft 67), wydawane w Wiedniu przez Alfreda von Berger i Karla Glossy, publikuje wiersz Rilkego Da rinnt der Schule lange Angst und Zeit, napisany, zgodnie z sygnaturą, zimą 1905/06 w „Meudon-Val-Fleury”. Utwór ten, opatrzony tytułem Kindheit (Dzieciństwo), włączy poeta do rozszerzonego wydania Księgi obrazów.

Z początkiem 1906 r. ukazuje się również zbiór komentarzy i opinii nt. nauczania religii w szkołach pt. „Religionsunterricht?”, który oprócz artykułu Rilkego zawiera także fragment jego listu (z 25 X 1905) do Fritza Gansberga, nauczyciela i reformatora szkolnictwa z Bremy.

8 lutego

„Setka listów każdego dnia, napisanych z przyjemnością, mógłbym dodać — przedpołudniem dla Mistrza, po południu zaś dla siebie samego; jeśli potem zostanie mi trochę czasu, nim zapadnie zmrok, pochylam się nad mymi wierszami, które pragną znaleźć się w Księdze obrazów… Tylko nieliczne ocaleją… niektóre przybiorą nową formę, z niektórych pozostaną jedynie fragmenty, aż pewnego dnia być może złączą się z czymś nowym” (z listu Rilkego do Clary).

Początek lutego

Rilke opracowuje na nowo cykl wierszy Die Zaren (Carowie), którego pierwsza redakcja powstała w 1899 r. w Meiningen. Cykl złożony z pięciu utworów zostaje uzupełniony o utwór szósty. Wiersze te poeta włączy do rozszerzonego wydania Księgi obrazów.

1 lutego

Z listu Rilkego do Clary: „co się zaś tyczy Korneta, nie będzie w nim żadnych zmian, dodam jedynie krótką uwagę wstępną… I imię: ostatecznie będzie się nazywać Krzysztof, co poczytuję za szkodę, człowiek przywyknął do tego Ottona Rilke, co siedział sobie w spokoju na swych włościach i umarł niewiadomą śmiercią w sędziwym wieku. Sądzę jednak, że trzeba się poddać prawdzie i nazwać Korneta jego prawdziwym imieniem, jak wszystko inne, jeśli to tylko możliwe”.

Luty

Na łamach czasopisma „Deutsche Arbeit” (Jg. 5, Heft 5-6) ukazuje się esej Ellen Key „Rainer Maria Rilke” w autoryzowanym przekładzie Francisa Maro.

25 stycznia

Z Chartres Rilke pisze do Clary: „kiedy stanęliśmy w tej małej, pogodnej francuskiej mieścinie, ujrzeliśmy wieże piętrzące się ponad tłumem drobnych, stłoczonych domów; jedna z nich rozkwitała u swego szczytu gotykiem, druga zaś była ledwie owego gotyku zalążkiem. A potem wędrowaliśmy wąskimi zaułkami… by naraz stanąć twarzą w twarz z Nieogarnionym”. Następnego dnia Rilke kontynuuje: „Katedra w Chartres wydaje mi się w znacznie gorszym stanie niż paryska Notre-Dame… pierwszy detal, zwietrzały, smukły anioł, dzierżący przed sobą słoneczny zegar, poddany bez końca biegowi godzin… A Mistrz jest, jak się zdaje, jedynym, do którego to wszystko jeszcze przemawia”.
Rilke przekazuje Clarze słowa Rodina: „il y a toujours un vent, ce vent-là autour des grandes Cathédrales”.

24 stycznia

Śmierć hrabiny Luise Schwerin. Rilke dedykuje jej na pamiątkę wiersze Sinnend von Legende zu Legende oraz Liebende und Leidende verwehten, opatrzone wspólnym tytułem Auf den Tod der Gräfin Luise Schwerin (Na śmierć hrabiny Luise Schwerin).

18 stycznia

„Wczoraj pod wieczór, w wolnej godzinie przed zapadnięciem zmierzchu, przeczytałem fragment Hofmannsthala o rozdrożu w krainie Fokidy; wspaniałe to wiersze, o poruszającej sile obrazowania, które każe mi czasem myśleć o moim Requiem” (z listu do Clary). Ten pierwszy akt dramatu Oedipus und die Sphinx (Edyp i Sfinks) Hugo von Hofmannsthala ukazał się w styczniowym zeszycie czasopisma „Die Neue Rundschau”.

16 stycznia

Z listu Rilkego do Karla von der Heydt: „Najbardziej zafrapowało mnie odkrycie, iż żona Modersohna znalazła się w szczególnym punkcie rozwoju swego malarstwa, tworząc, w sposób bezwzględny i prosty zarazem, rzeczy będące w istocie bardzo worpswedzkie, których jednak nikt jeszcze nie widział i nie malował w taki sposób. Podąża ona swoją własną ścieżką, osobliwie przypominającą drogę twórczą van Gogha”

11 stycznia

W liście do Clary Rilke opisuje iście wiosenną wycieczkę z państwem Rodin do Chaville oraz po lesie Viroflay. „Mistrz pracuje w Musée nad czymś nawiązującym w stylu i modelunku do Imitation de Jésus-Christ, które zresztą znów zaczął czytać”.

9 stycznia

Rilke dziękuje Ellen Key za „dwa urocze tomiki Goethego, z którymi żyję oto teraz w serdecznym porozumieniu”. Poeta opisuje następnie plan swej podróży z odczytami, w którą ma wyruszyć w marcu: „Z całą pewnością wystąpię w Elberfeld, dwukrotnie w Berlinie (2 i 9 marca, raz o Rodinie, raz własne wiersze) oraz w Bremie; potem być może również Weimar, Hamburg, Praga, Wiedeń… Z wizyty w Danii i Szwecji raczej będę musiał zrezygnować”.

5 stycznia

Rilke powraca do Meudon; otrzymuje tam obszerne omówienie Księgi godzin pióra Karla von der Heydt, opublikowane na łamach „Preußische Jahrbücher” (Bd. 123, Heft 1).

Zima 1905/1906

Powstaje szereg wierszy, które Rilke umieści później na początku zbioru Nowych poezji — wśród nich Eranna an Sappho (Eranna do Safony), Sappho an Eranna (Safona do Eranny), Grabmal eines jungen Mädchens (Nagrobek dziewczęcy), Opfer (Ofiara), Abisag (I/II) (Abisag), David singt vor Saul (I-III) (Dawid śpiewa przed Saulem), Das Einhorn (Jednorożec), Sankt Sebastian (Święty Sebastian), Der Schwan (Łabędź) oraz Der Dichter (Poeta).