Rainer Maria Rilke

Rok 1912

30 grudnia

„I pomyśl tylko: wówczas uczyłeś się wdzierać w samo jądro rzeczy i traktować je z pewnym dystansem, tak powstały Twoje Nowe wiersze, jeszcze pod wpływem związków z Rodinem, teraz, przeciwnie, cierpisz z powodu owoców swego rozwoju, który przecież był dla Ciebie koniecznością…” (z listu Lou Andreas-Salomé do Rilkego).

Od 9 grudnia 1912 do 19 lutego 1913 roku

Rilke przebywa w miasteczku Ronda na południu Hiszpanii. Podróżując z Toledo, zatrzymuje się najpierw w Kordobie (1-2 grudnia), a następnie w Sewilli, gdzie bawi od 3 do 8 grudnia. W Rondzie poeta zamieszkuje w hotelu Reina Victoria. „Gdy się budzę rankiem, wznosi się przed moim otwartym oknem góra w przejrzystej przestrzeni, jakby wypoczywała — jak się to stało, że to mnie nie porusza od wewnątrz?” (z listu do Lou Andreas-Salomé).

13 listopada

„Obejrzałem już liczne malowidła El Greca, niektóre wprawiły mnie w niekłamany podziw… Artysta zatraca się najpierw w tym, co istniejące, jest jedynie piękną klamrą, spinającą mocniej niezwykłą wizję z rzeczami, un cabochon énorme enchâssé, dans se terrible et sublime reliquaire, olbrzymim klejnotem wtopionym w ten straszliwy i wspaniały relikwiarz” (Rilke w liście do księżnej Marie von Thurn und Taxis).

Listopad

„Insel-Almanach auf das Jahr 1913” publikuje cztery wiersze Rilkego z tomu Das Marien-Leben (Żywot Maryi): Mariae Verkündigung (Zwiastowanie Maryi), Verkündigung über den Hirten (Zwiastowanie pasterzom), Rast auf der Flucht in Aegypten (Odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu) oraz Vom Tode Mariae (Śmierć Maryi).

Od 1 listopada 1912 do 24 lutego 1913

Rilke przebywa w Hiszpanii. Drogą przez Bayonne i Madryt dociera 2 listopada do Toledo, gdzie zatrzymuje się w Hôtel de Castilla.

„Nigdy nie zdołam wyrazić, jak wygląda to miejsce, droga Przyjaciółko (to język aniołów, co zagościli pośród ludzi), lecz musi mi Pani uwierzyć na słowo, iż ono istnieje, istnieje naprawdę. Nie sposób go opisać, napełnia je harmonia; teraz rozumiem legendę, mówiącą, iż Bóg, stworzywszy czwartego dnia Słońce, rozjaśnił nim niebo nad Toledo” (z listu poety do księżnej Taxis).

Od 11/12 do 29 października

Rilke przebywa w Monachium, gdzie oprócz Clary i Ruth spotyka również Sidie Nádherný. W jej towarzystwie podziwia w muzeum Laokoona El Greca, razem z Ruth wybiera się do teatru marionetek. Poeta widuje także Annette Kolb, Elsę Bruckmann oraz Hofmannsthala. 20 października zatrzymuje się w Monachium księżna Marie Taxis, zdążająca do Stuttgartu na premierę Ariadny na Naksos Richarda Straussa.

Od 11 września do 9 października

Rilke ponownie gości u księżnej Marie von Thurn und Taxis na zamku Duino. Na kartach swego Wspomnienia księżna opisuje wspólną wycieczkę do Grado, gdzie obejrzeli tamtejszą katedrę oraz bizantyjskie relikwiarze. Kilka dni później odwiedzili Saonarę, piękną willę hrabiny Valmarana, położoną opodal Padwy. Stamtąd pojechali ku Wzgórzom Euganejskim, zwiedzili Praglię i „ogród jak ze snu w Valsanzibio, kryjący statuy, fontanny i labirynt”. Niezapomniane wrażenie pozostawiła na Rilkem wizyta w Arquà, gdzie znajduje się grób Petrarki. Poeta i księżna Taxis odwiedzili również Brescię, Bergamo oraz Weronę, gdzie podziwiali słynną Arenę.

Lipiec

Dzięki pośrednictwu Carla Placciego Rilke poznaje osobiście sławną aktorkę Eleonorę Duse. 1 lipca składa jej wizytę w mieszkaniu przy Zattere: „To spotkanie zawsze byłoby pięknym przeżyciem; nie mógłbym wszakże przewidzieć, iż będzie ono pełne niezrównanej delikatności”. Przez cały lipiec Rilke i Duse jeszcze wielokrotnie składają sobie popołudniowe wizyty, urządzają też wspólne wycieczki na wyspy weneckiej laguny.

Początek lipca

Powstają pierwsze wersy utworu Perlen entrollen (Perły się toczą). Rilke ukończy ten wiersz dopiero pod koniec roku podczas pobytu w Ronda.

Jak może się spełnić rzecz choćby najmniejsza, jeśli ku nam nie ruszy
pełnia przyszłości, czas całkowity?

{przeł. M. Jastrun}

Od 1 czerwca

Rilke zamieszkuje w mezzanino księżnej Marie Taxis w Palazzo Valmarana. „Aż do jesieni bawiłem w Wenecji, spędzając czas w miłym, sympatycznym gronie znajomych, tak naprawdę jednak przedłużałem mój pobyt dzień za dniem, tydzień za tygodniem, nie wiedząc, dokąd się udać” (z listu do Lou Andreas-Salomé, 19 XII 1912).

Od 9 maja do 11 września

Lato roku 1912 spędza Rilke w Wenecji. Najpierw mieszka przy nabrzeżu Zattere przy Ponte Calcina, zaś od 1 czerwca zajmuje pokoje w mezzanino księżnej Marie Taxis w Palazzo Valmarana przy placu San Vio. Poeta jest częstym gościem rodziny Valmarana, z contessiną Agapią łączy go serdeczna przyjaźń.

17 kwietnia

Na zamek w Duino przybywa księżna Marie von Thurn und Taxis, przez pewien czas gości tam również Rudolf Kassner. Rilke odczytuje im wersy Drugiej elegii duinejskiej.

Od 21 marca do 1 kwietnia

Rilke odwiedza Wenecję, dokąd udaje się wraz z księciem Paszą von Thurn und Taxis, synem księżnej Marie. 2 kwietnia poeta wraca do Duino, gdzie przebywa w gościnie do 8 maja.

Marzec

Powstają pojedyncze wersy, w tym początkowe, późniejszej Dziewiątej elegii duinejskiej.
Nakładem Insel Verlag ukazuje się Die Liebe der Magdalena. Ein französischer Sermon, gezogen durch den Abbé Joseph Bonnet aus dem Manuskript Q I 14 der Kaiserlichen Bibliothek zu St. Petersburg. Übertragen durch R.M.R. (Miłość Marii Magdaleny, podług anonimowego francuskiego sermonu z wieku XVII).

Początek lutego

W trakcie pobytu w Duino Rilke czyta Le livre des visions et instructions de la Bienheureuse Angèle de Foligno we francuskim przekładzie Ernesta Hello (Paryż 1910), Zimową podróż po górach Harzu, Podróż do Italii, Kampanię we Francji oraz Listy do Augusty zu Stolberg Goethego, a także dramaty Strindberga. Poeta pisze w owym czasie esej Über den Dichter (O poecie), powstają też wiersze Soll ich noch einmal Frühling haben i Blicke hielten mich hin, należące do kręgu Elegii.

Koniec stycznia / początek lutego

Powstaje Druga elegia duinejska: Straszliwy jest każdy anioł. Rilke zapisuje również fragmenty Elegii trzeciej oraz wersy 1-15 późniejszej Elegii dziesiątej.

Przed 21 stycznia

Rilke spisuje Pierwszą elegię duinejską, zaczynającą się od słów: Któż, gdybym krzyknął, usłyszałby mnie z zastępów anielskich?. 21 stycznia poeta przesyła jej odpis księżnej Marie Taxis.

Między 15 a 22 stycznia

Rilke spisuje Żywot Maryi (Das Marien-Leben), niewielki cykl wierszy obejmujący trzynaście utworów. 22 stycznia poeta przesyła opatrzony dedykacją rękopis Katharinie Kippenberg.

Początek roku

Rilke przekłada wiersz Giacomo Leopardiego L’Infinito (Immer lieb war mir dieser einsame Hügel), lecz nie decyduje się na publikację. Z okresu duinejskiej zimy pochodzi również przekład utworu na śmierć młodej Polyxeny Thurn autorstwa Jacopo Foscariniego (Dieser deiner Thürme, ewiger Gott). Poeta wpisze go do turkusowego tomiku księżnej Marie Taxis.