Rainer Maria Rilke

Rok 1907

30 grudnia

Rilke przesyła Sidie Nádherný egzemplarz nowej edycji Rodina, a także rekomenduje lekturę Wierszy Jacobsena.
Egzemplarze Nowych wierszy otrzymują również Auguste Rodin oraz Emile Verhaeren.

25 grudnia

W „Weihnachtszeit”, świątecznym dodatku do czasopisma „Zeit” (Wiedeń, nr 1888), ukazuje się wiersz Rilkego Skizze zu einem Sankt Georg. Utwór ten, pochodzący z sierpnia 1907 roku, nie został włączony do żadnego zbioru poezji.

W okresie Świąt Rilke rozsyła opatrzone dedykacjami egzemplarze Nowych wierszy do przyjaciół i znajomych; wśród adresatów znaleźli się Richard Beer-Hofmann, Alfred Walter Heymel, August i Hedda Sauerowie, Manon zu Solms-Laubach, a także aktorka Lia Rosen, która już w Wiedniu otrzymała egzemplarz Księgi godzin z wierszowaną dedykacją, oraz Lou Andreas-Salomé, której egzemplarz nosi wpis „na Nowy Rok” po rosyjsku. Listy do Lou z roku 1907 nie zachowały się.

24 grudnia

Rilke spędza Boże Narodzenie w Oberneuland.

Grudzień

Ukazuje się drukiem tom Neue Gedichte von R.M.R. Leipzig. Im Insel Verlag 1907. Poeta zamieszcza w nim dedykację „Dla Karla i Elisabeth von der Heydt z przyjaźnią”.

18 grudnia

Rilke odwiedza Lutz Wolde na zamku Mühlental, St. Magnus opodal Bremy.

Od początku grudnia 1907 do 18 lutego 1908

Rilke przebywa w Oberneuland.

1 grudnia

Rilke opuszcza Wenecję: „…dans la gondole froide et trop matinale qui tournait et tournait toujours… Et la voix du barcaiolo qui demandait le passage au coin d'un canal restait sans réponse comme en face de la mort” (z listu do Mimi Romanelli, 8 XII 1907).

Z Werony poeta przesyła telegram z życzeniami urodzinowymi dla Sidie Nádherný i jej brata Carla.

27 listopada

Rilke przesyła Richardowi Beer-Hofmannowi egzemplarz Księgi obrazów opatrzony dedykacją „Wir müssen immer wie die schwangern Frauen / vorsichtig um die Ecken gehn und leiden / daß Bilder plötzlich uns ins Werden sinken”.

26 listopada

„Minuit” pisze Rilke swój pierwszy list do pięknej Adelminy (Mimi) Romanelli. Do marca roku 1912 poeta skreśli jeszcze trzydzieści dalszych Lettres à une amie vénitienne.

25 listopada

Rilke zwiedza wenecką Akademię.

22 listopada

Rilke zwiedza palazzo hrabiego Donna delle Rose, należący niegdyś do rodziny weneckich dożów Barbadigo i Michiels.

W liście do Mathilde Vollmoeller Rilke dzieli się wrażeniami ze swej podróży: „Dziesięć dni w Wiedniu, mnóstwo spotkań i nawiązanych kontaktów. Wszyscy ci ludzie przyjęli mnie tak serdecznie i spontanicznie. Czułem się po trosze, jakbym właśnie dla nich pracował przez te ostatnie lata, tak bardzo potrzebowali tego, co im ofiarowałem”.

20 listopada

W liście do Clary poeta dzieli się pierwszymi wrażeniami: „Wenecja… zamglona, jakby pod wpływem wielkiego przeżycia”.

Tego dnia w Worpswede umiera Paula Modersohn-Becker.

Od 19 do 30 listopada

Rilke gości w Wenecji; to jego trzeci pobyt w tym mieście. Tym razem poeta zamieszkuje w pensjonacie sióstr Mimi i Nany Romanelli przy Zattere al Ponte Lungo 1471.

Listopad

„Insel Almanach auf das Jahr 1908” publikuje pracę Rilkego Die fünf Briefe der Schwester Marianna Alcoforado (Pięć listów siostry Marianny Alcoforado), nadto Drei Gedichte: Das Karussell (Karuzela), Abisag oraz Der Panther (Pantera).
Jakkolwiek portugalska zakonnica Marianna Alcoforado jest postacią historyczną, to jednak owe listy są wytworem fikcji literackiej Gabriela Josepha de Lavergne, seigneur de Guilleragues (1628–1685); ich pierwodruk datuje się na rok 1669.

16 listopada

W liście do Rodina, którego poeta znów tytułuje „Mon cher et grand Rodin” miast dotychczasowego „Maître”, Rilke dzieli się wrażeniami z wieczoru autorskiego: „Jamais je n'ai fait une expérience plus sympathique que celle de ma dernière conférence du 13 novembre. Un public, bien choisi et pas trop nombreux, m'accompagnait d'une attention parfaite”.

W tych dniach ukazuje się drukiem Auguste Rodin von R.M.R. (Dritte Auflage. Zwei Teile. Berlin 1907). Nadto Brandus Verlag publikuje Rodina Rilkego wraz z Constantin Meunier pióra Karla Schefflera pod wspólnym tytułem Meister der Skulptur (Mistrzowie rzeźby).

Podczas pobytu w Wiedniu Rilke odwiedza Richarda Beer-Hofmanna, który wypożycza mu kilka rzadkich książek o Wenecji.

Rilke spotyka się z rzeźbiarką Agnes Speyer, uczennicą Rodina i Maillola.

13 listopada

Rilke wygłasza odczyt o Rodinie. Przedtem ponownie zwiedza Hof Museum.

11 listopada

Rilke bezzwłocznie pisze do Rodina; wyznaje, iż w trakcie paryskiego lata najbardziej brakowało mu sposobności odwiedzenia Meudon, gdzie mógłby zaczerpnąć sił płynących z jego rzeźbiarskiego dzieła. W związku z rysunkami Rodina do „Historii Psyche”, jakie poeta widział u Bernheima, Rilke wspomina własne prace z ostatniego okresu, poświęcone Mariannie Alcoforado, Eleonorze Duse oraz Madame de Noailles.

Tego dnia Rilke gości u Hofmannsthala w jego domu w Rodaun pod Wiedniem.

10 listopada

W Baden pod Wiedniem Rilke składa wizytę baronowej von Heß-Diller; w księdze gości wpisuje dedykację „Wie dunkeln und rauschen im Instrument”, dziękując w ten sposób, podobnie jak w Pradze i Wrocławiu, swym gospodarzom za gościnę.

Tego wieczoru za pośrednictwem Hellera otrzymuje Rilke list od Rodina: „długi i uprzejmy — znów wszystko w najlepszym porządku”. Rodin kończy swój list słowami: „Venez, quand vous êtes à Paris me voir. Nous avons besoin de la vérité, de la poésie tous deux et d'amitié.” („Proszę mnie odwiedzić, gdy zawita Pan w Paryżu. Obaj odczuwamy potrzebę prawdy i poezji, potrzebę przyjaźni”; z listu do Clary, 11 XI 1907).

8 listopada

Przed swym wieczorem autorskim Rilke zwiedza Hof Museum. Wrażenia ze spaceru korytarzami galerii malarstwa opisuje jeszcze tego samego wieczora w liście do Sidie Nádherný.

Tuż po rozpoczęciu odczytu poeta dostaje silnego krwotoku z nosa. „Wówczas to za kulisami zjawił się Hofmannsthal, zagadnął, był uroczy. „W razie konieczności ja będę czytać”, zaproponował” (z listu do Clary, 9 XI 1907). Jako fragment prozatorski Rilke prezentuje tym razem opis śmierci szambelana Christopha Detleva Brigge.

Od 8 do 18 listopada

Rilke gości w Wiedniu, gdzie na zaproszenie księgarni Hugona Hellera czyta fragmenty swych wierszy oraz wygłasza odczyt o Rodinie.

6 listopada

Rilke odwiedza krewnych Julie Freifrau von Nordeck zur Rabenau, generała von Wallenberg i jego żonę; na grobie jej pierwszego męża, poległego w bitwie pod Königgrätz hrabiego von Bethusy-Huc, składa bukiet róż: „Było to niczym nowa strofa do Ostatniego wieczoru”. Wspomniany wiersz Letzter Abend nosi dopisek „Aus dem Besitze Frau Nonnas” („Na ręce pani Nonny”).

Wanda von Wallenberg otrzymuje egzemplarz Rodina z dedykowanym jej wierszem Ausblick von Capri (Widok z Capri).

Rilke pisze pełen słów wdzięczności list do Rosy Schobloch: „Przede mną długa droga i potrafię docenić wartość każdej pomocy, dzięki której mogę nią podążać”.

Od 5 do 7 listopada

Rilke przebywa we Wrocławiu (Breslau, Monopol Hotel). Swój wieczór autorski, 5 listopada, poeta dzieli wraz z Alexandrem Freiherr von Gleichen-Rußwurm. „Nawiązał się nawet pewien kontakt z publicznością, tak iż czytałem z większą ochotą aniżeli w tępej Pradze. Karuzela znów znalazła swoich wielbicieli. Zaś Iwan Groźny rozwinął swego rodzaju dramatyzm, wstrzymując we wszystkich tchnienie do ostatniego słowa” (do Clary, 6 XI 1907).

3 listopada

W Towarzystwie „Concordia” Rilke czyta fragmenty swych utworów: „Najpierw wiersze z Księgi obrazów, następnie Christine Brahe. A potem nowsze fragmenty: poza Karuzelą żaden jednak nikogo nawet nie poruszył”. Po występie poeta gości u prof. Sauera, gdzie spotyka się również z państwem Ehrenfels (z listu do Clary, 4 XI 1907).

W tym czasie Rilke otrzymuje list od Rodina, pierwszy od pamiętnego dnia zerwania stosunków w maju roku 1906; rzeźbiarz zapytuje go o reputację wiedeńskiej księgarni Hugona Hellera, gdzie ma zostać zorganizowana wystawa jego rysunków. „Rozumiesz, że list ten sprawił mi radość. Bezzwłocznie, równie rzeczowo, odpisałem” (do Clary, 4 XI 1907).

2 listopada

„Spotkałem się z matką, wobec której znów czuję krzywdzącą niesprawiedliwość, nie wiedząc wszakże, jak mogłoby być inaczej… Któż zdoła wejść do domu dla lalek, którego drzwi i okna są jedynie namalowane?” (z listu do Clary).

W Pradze Rilke podziwia na pewnej wystawie cztery malowidła Cézanne'a. Po południu poeta wyrusza na zamek w Janowicach: „Już sama jazda powozem w to oszklone, twarde, jesienne popołudnie tudzież ów naiwny krajobraz były urocze. Oto Czechy, jakie znałem, pofałdowane niczym lekka muzyka” (z listy do Clary, 4 XI 1907). Rilke gości na herbacie u „pięknej baronówny” Sidonie von Nádherný oraz jej braci Johannesa i Carla.

1 listopada

Rilke zatrzymuje się w Pradze w Hotel Erzherzog Stefan przy Wenzelsplatz. W liście do Clary pisze: „Mocniej niż kiedykolwiek odczuwam od dzisiejszego poranka teraźniejszość tego miasta, niepojętą i mylącą. Albo przeminęło ono wraz z moim dzieciństwem, albo też dzieciństwo moje oddaliło się od niego, pozostawiając je za sobą, rzeczywiste poza wszelką rzeczywistością, patrząc i wyrażając je w sposób rzeczowy niczym Cézanne'owską rzecz, przeze mnie niepojęty, acz namacalny. Tak upiorne jest to miasto”.

Od 30 października do 18 listopada

Rilke odbywa swą trzecią już podróż z odczytami, tym razem do Pragi, Wrocławia i Wiednia.

19 października

Rilke w liście do Clary: „Z pewnością pamiętasz… ów fragment z Pamiętników Maltego Lauridsa traktujący o Baudelairze i jego wierszu Un Charogne. Bez tego wiersza nie mógłby dokonać się cały ów postęp ku rzeczowości, którą odnajdujemy obecnie u Cézanne'a”. W Maltem fragment ów brzmi: „Czy pamiętasz niesłychany wiersz Baudelaire'a Un charogne? Być może, iż teraz go rozumiem…”.
Rilke posiada egzemplarz Petits poèmes en prose, który w liście do Lou Andreas-Salomé określa mianem swego „ulubionego tomu” (18 VII 1903), a także Fleurs du mal (egzemplarz poety z podkreśleniami zachował się). W Maltem odnajdziemy końcowy fragment Petits poèmes en prose, A une heure du matin, przytoczony po francusku: „Mécontent de tous”.
W tym samym liście do Clary wspomina Rilke La Légende de Saint Julien l'Hospitalier Flauberta (1877), która również powróci na kartach Maltego.

15 października

Dla Madeleine de Broglie pisze Rilke wiersz Das war doch immer das: Geheul, Gehärm.

12 października

W liście do Clary czytamy: „Czegóż to taki mały księżyc nie potrafi”; fragment ten odnajdziemy w niemal dosłownym brzmieniu w Pamiętnikach Malte Lauridsa Brigge.
Poeta donosi żonie, iż Mathilde Vollmoeller, stojąc przed malowidłami Cézanne'a, wyznała: „Jakby położono je na szali: tu rzecz, tam barwę; ni mniej, ni więcej, zawsze dążąc do równowagi. I zawsze tyle, ile wymaga przedmiot”. Rilke przywoła tę myśl w Requiem pamięci przyjaciółki.

8 października

W Luwrze podziwia Rilke dzieła weneckich malarzy. W liście do Clary opisuje portret damy pędzla Rosalby Carriera. W dalszej części listu czytamy: „Jest rzeczą wyobrażalną, iż ktoś pokusi się o napisanie monografii błękitu, poczynając od ciężkiego, woskowatego błękitu pompejańskich fresków aż po Chardina i Cézanne'a: cóż za historia życia!”.

7 października

W związku z podróżą Rilkego do Wenecji Hofmannsthal przesyła poecie list polecający do księcia Friedricha Hohenlohe, który zamieszkuje tam w niewielkim, uroczym domu. Książę Friedrich Hohenlohe jest bratem księżnej Marie Taxis.

Od 7 do 22 października

Rilke zwiedza Salon d'Automne nieomal codziennie. Spotkanie z dziełem zmarłego rok wcześniej Paula Cézanne'a jest dla poety głębokim doświadczeniem owego ostatniego miesiąca w Paryżu, czemu daje wyraz na kartach piętnastu listów pisanych w owym czasie do Clary.

7 października

„Dziś przed południem znów odwiedziłem Salon d'Automne. Przy obrazach Cézanne'a można było spotkać Meier-Graefe'a… Był tam również hrabia Kessler, usłyszałem odeń wiele pięknych, szczerych słów o nowej Księdze obrazów, którą on i Hofmannsthal czytali sobie wzajem. Wszystko to działo się w sali Cézanne'a, który natychmiast potrafi zawładnąć człowiekiem siłą swych obrazów. Wiesz, że podczas wystaw znacznie bardziej osobliwe wrażenie wywołują na mnie ludzie aniżeli malowidła. Tak też jest w obecnym Salon d'Automne, z wyjątkiem sali Cézanne'a. Tu cała rzeczywistość jest po jego stronie” (z listu do Clary).

6 października

Rilke po raz pierwszy odwiedza tegoroczny Salon d'Automne, wystawę poświęconą pamięci zmarłego rok wcześniej Paula Cézanne'a.

4 października

„Czasem przechodzę obok sklepików, gdzieś przy rue de Seine; handlarze starzyzną albo niewielkie stragany bukinistów… Ach, gdybyż to starczyło — mam czasem ochotę kupić sobie całą ich wystawę i razem z psem jakimś skryć się na jej tyłach na lat dwadzieścia”. Ów fragment listu do Clary odnaleźć można w niemal dosłownym brzmieniu w Maltem.

2 października

W liście do Clary poeta wyjawia swój zamiar, by jeszcze przed wygłoszeniem odczytów udać się do Wenecji. „Gdybym tak mógł urządzić się w pensjonacie pana Romanelli, którego polecał mi Meier-Graefe, wówczas nie wydałbym więcej aniżeli tutaj. Mógłbym tam pozostać przez trzy tygodnie”.

1 października

W atelier malarki Mathilde Vollmoeller przegląda Rilke teczkę z reprodukcjami obrazów van Gogha, którą artystka przywiozła z Amsterdamu. „Są wśród nich po części te, o których traktują listy pisane do brata malarza (a są one w posiadaniu wdowy tegoż brata — całe setki)”. Teczka zawiera reprodukcje 40 obrazów, 20 z nich to dzieła z okresu przedfrancuskiego. Rilke ma sposobność zabrać reprodukcje na kilka dni do siebie; swymi obserwacjami, swą „radością, zrozumieniem i otuchą” dzieli się z Clarą w listach pisanych 2 i 4 października. „Przeczuwam, czego mógł van Gogh doświadczyć, odczuwam to mocno i nieodparcie: iż wszystko jeszcze trzeba uczynić, wszystko”.

Październik

Na łamach „Deutsche Arbeit”, Jg. 7, Heft 1, ukazuje się fragment Aus dem Traum-Buch. Jest to ostatni utwór Rilkego opublikowany w tym czasopiśmie.

Poeta czyta obydwa artykuły „Souvenirs sur Paul Cézanne” pióra Emile'a Bernarda zamieszczone w „Mercure de France” (t. 11).

1 października

„Kunst und Künstler. Monatsschrift für bildende Kunst und Kunstgewerbe” pod redakcją Karla Schefflera (Jg. 6, Heft 1) zamieszcza końcowe fragmenty drugiej części Rodina.

25 września

Rilke przesyła gratulacje dla Ernsta Norlinda i Hanny Larsson z okazji ich zaślubin.

20 września

Czasopismo „Morgen”, Jg. 1, nr 15, publikuje fragment zaczerpnięty z drugiej części Rodina pt. „Auguste Rodin als Zeichner”.

14 września

Rilke pisze studium Die Bücher einer Liebenden (Księgi miłującej); na kartach manuskryptu widnieje odręczna notatka: „Hrabina Mathieu de Noailles, druga córka księcia Bassaraba von Brancovan, prócz kilku powieści opublikowała także trzy tomy poezji. Pierwszy z nich, Le Cœur Innombrable, otrzymał nagrodę Akadémie Française. Później ukazał się L'Ombre des Jours, a w tym roku Les Eblouissements. Wszystkie tomy u Calmann-Lévy, Paris”.

13 września

W czasopiśmie „Morgen”, Jg. 1, nr 14, ukazują się Alkestis oraz Die Rosenschale (Waza róż).

6 września

Rilke przesyła Clarze rękopisy około 40 utworów, spisanych na błękitnych arkuszach papieru, które stanowią zrąb drugiego tomu Nowych wierszy. W samym tylko okresie pomiędzy 22 sierpnia a 5 września powstało 14 utworów. „Całe moje życie, jakie wiodłem w ostatnich miesiącach, możesz poznać przewracając te kartki”. Do dwóch wierszy poeta dołącza objaśnienia — są to: Bildnis (Portret), przedstawiający Eleonorę Duse, oraz Corrida.

Do Paryża przybywa malarka Edith von Bonin, przyrodnia siostra Karla von der Heydta oraz siostra Mary Gneisenau.

19 sierpnia

Rilke przyjmuje propozycję Kippenberga, akceptuje również przesłane mu próbki papieru i druku. „Tytuł Nowe wiersze jest w każdym razie najbardziej odpowiedni. Daty wydają się wówczas zbędne”. Jako że poeta przewiduje kontynuację zbioru, prosi wydawcę, by „publikowane obecnie Nowe wiersze oznaczyć jako Tom 1”. Prośba ta zostaje przez Kippenberga odrzucona.

17 sierpnia

Kippenberg do Rilkego: „Sądzę, że pierwsze wydanie winno liczyć 1100 egzemplarzy, z czego 100 uznajemy za egzemplarze autorskie i recenzyjne, nieobjęte honorarium. Jako honorarium pozwalam sobie zaproponować 15% ceny księgarskiej (w zależności od ostatecznej ceny szacuję je na 600 do 750 marek). Połowa tej sumy zostanie wypłacona z chwilą publikacji książki, reszta zaś po sprzedaży 500 egzemplarzy”.

14 sierpnia

Rilke do Antona Kippenberga: „Czy nie byłoby najlepiej zatytułować nową książkę po prostu Wiersze, z dopiskiem: z lat 1905-1907; jedynie dwa lub trzy utwory powstały wcześniej, i te można by stosownie oznaczyć”.

4 sierpnia

Z listu do Sidie Nádherný: „Czasem rozczytuję się w napisanej wielce sugestywnie historii książąt Burgundii pióra barona Barante (Histoire des Ducs de Bourgogne par M. de Barante, Pair de France. Paris 1826), która wiele pomaga zrozumieć. Trzeba tylko dojrzeć tych książąt przechadzających się po scenie owych miast”. Dzieło Barante stanowi jedno ze źródeł Maltego. Rilke-Archiv przechowuje notatnik poety z lat 1906/07, zawierający wypisy z tej książki.

2 sierpnia

Spełniając życzenie Ernsta Norlinda, pisze Rilke wiersz Der Apfelgarten (Sad jabłoni), pomyślany jako wpis do „Albumu pamięci gości na Borgeby”. Utwór ten zostanie później włączony do drugiej części Nowych wierszy.

Od 31 lipca 1907 do 2 sierpnia 1908

Powstaje Der Neuen Gedichte anderer Teil (Nowych wierszy część wtóra).
Spośród około setki wierszy w samym tylko sierpniu 1907 poeta tworzy 41, nie licząc szkiców tudzież utworów poźniej odrzuconych. „Moja samotność nareszcie absolutna, tkwię w mojej pracy niczym pestka w owocu” — pisze Rilke 3 sierpnia w liście do Manon zu Solms, do którego poeta dołącza wiersz Delphine (Delfiny), spisany 1 sierpnia, oraz Landschaft (Krajobraz), utwór rozpoczęty jeszcze na Capri, a ukończony 2 sierpnia. „Kilka wspomnień… do których nic więcej nie potrafię dodać. Sama je Pani rozpoznasz”.

Koniec lipca

Rilke utrwala na papierze szkic Furnes, rozpoczynający się od słów: „Większość podróżnych odwiedzających Brugię trafia tam niby przez przypadek…”. Dopiero po opisie Brugii następuje opowieść o Furnes i tamtejszej procesji maryjnej. Praca ta ukazuje się 1 sierpnia 1907 roku na łamach „Berliner Tageblatt”, nr 386.

27 lipca

Z listu do Antona Kippenberga: „Z radością mogę dziś Panu donieść o ukończeniu manuskryptu nowego tomu poezji… Wszystko, co teraz winno nastąpić, pozostawiam Pańskiemu uznaniu, zewnętrzną formę, układ i wystrój książki, a nawet (jak przewidywałem) jej tytuł”. Rilke prosi o podanie przewidywanego terminu jej publikacji oraz zapytuje, czy jego przekłady wierszy Elisabeth Barrett-Browning mogłyby się ukazać na wiosnę bądź na jesieni 1908 roku. Poeta napomyka również, iż „jesienią znów planuje udać się w podróż z odczytami”, tym razem głównie do Austrii.

24 lipca

Powstaje Sappho an Alkaïos (Safona do Alkajosa); jest to ostatni utwór włączony do zbioru Nowych wierszy.

22 lipca

Z Reims przybywa do Paryża Karl von der Heydt; razem z Rilkem zwiedzają opactwo Saint-Denis i tamtejsze groby królewskie, a następnie St. Germain. Przed odjazdem Karl von der Heydt odwiedza poetę w jego mieszkaniu przy rue Cassette.

Od 18 do 21 lipca

Powstaje cykl wierszy przywołujących wrażenia z zeszłorocznej podróży po Flandrii. Są to: Der Turm (Tour Saint-Nicolas, Furnes) (Wieża. Tour Saint-Nicolas, Furnes), Der Platz. Furnes (Plac. Furnes), Quai du Rosaire. Brügge (Quai du Rosaire. Brugia), Béguinage. Béguinage Sainte-Elisabeth, Brügge (I/II) (Béguinage. Béguinage Sainte-Elisabeth, Brugia I/II) oraz Die Marien-Prozession. Gent (Procesja maryjna. Gandawa). Utwory te zostaną włączone do tomu Nowych wierszy, podobnie jak napisane w tym samym czasie Gott im Mittelalter (Bóg w średniowieczu) oraz Die Erwachsene (Dorosła).

18 lipca

Rilke przesyła Hofmannsthalowi trzy wiersze: Die Gazelle (Gazella Dorcas), Der Marmor-Karren (Paris) oraz napisany tegoż dnia Der Turm (Tour Saint-Nicolas, Furnes); poeta zapytuje również, czy wiedeńska księgarnia Hugo Hellera byłaby odpowiednim miejscem, by wygłosić odczyt o Rodinie.

17 lipca

Rilke pisze Die Gazelle (Gazela); wiersz zostaje włączony do nowego tomu poezji.

14 lipca

Powstaje fragment prozą o linoskoczkach (Die Saltimbanques): „Przed Ogrodem Luksemburskim, w stronę Panteonu, znów rozłożył się ze swoim zespołem Père Rollin”. Tego samego dnia Rilke kreśli tę scenę w liście do Dory Herxheimer: „kilka słów z okazji quatorze juillet”.

Lato 1907

Rilke kończy swój szkic prozą Der Löwenkäfig, którego początki sięgają listopada 1902 roku. Jako że na manuskrypcie widnieją odręczne dopiski Antona Kippenberga, można przypuszczać, iż szkic ten miał się ukazać na łamach Insel-Almanach; publikacja utworu została jednak zarzucona.

Koniec czerwca – 14 lipca

Rilke pracuje nad ostateczną redakcją swego odczytu o Rodinie, który wielokrotnie wygłaszał późną jesienią roku 1905 oraz zimą 1905/06; redakcja ta, jako „Zweiter Teil – Ein Vortrag” („Część druga – Odczyt”), wejdzie w skład drugiego, rozszerzonego wydania monografii o Rodinie z roku 1903.

28 czerwca

Powstaje Der Marmor-Karren (Przewóz marmurów); utwór zostanie włączony do zbioru Nowych wierszy.

27 czerwca

Z listu do Antona Kippenberga: „Mój nowy tom poezji jest już w zasadzie gotowy do druku… Wszelako chciałbym jeszcze przez chwilę pozostać sam na sam z manuskryptem, by oswoić się nieco z jego nowym, również dla mnie, charakterem i mieć możliwość wprowadzenia w przeciągu najbliższych tygodni ewentualnych zmian”.

Tego samego dnia Rilke dziękuje Ellen Key za „ten drobny obrazek, przedstawiający bodajże Safonę”. Poeta raz jeszcze prosi Ellen, by nie publikowała swego eseju o nim w formie książkowej.

26 czerwca

Rilke pisze do Clary: „Dziś posłałem Ci coś nieoczekiwanego. Moją nową książkę. Ostatnie dni poświęciłem na przepisywanie wierszy i ich należyte zestawienie, niczym dziewczę, „które jeszcze nie wie, co z tego wyniknie”. Wydaje się nieomal, że będzie z tego książka. Niechaj leży ona w Twojej pieczy, do czasu aż wyślemy ją do Insel”. Ów pierwszy manuskrypt Nowych wierszy zostanie jeszcze rozszerzony o kolejne utwory.

20 czerwca

W liście do Arthura Holitschera Rilke pisze o Kornecie i Maltem: „Ma Pan rację, mówiąc o skażonej wierszem prozie Korneta. Musi Pan jednak zważyć, iż pochodzi ona z roku 1898. Ta, nad którą obecnie pracuję, przedstawia się całkiem odmiennie”.

19 czerwca

„Nie wiem, czemu tym razem z takim trudem przychodzi mi przywyknąć do tego miejsca, zadomowić się tu. Nie mogę narzekać na sąsiedztwo, a jednak, to znów jest ów Paryż, który wyczerpał Maltego Lauridsa. Pewien student, sposobiący się do egzaminów, od lat. I oto tuż przed egzaminami pojawia się cierpienie”. W liście do Clary Rilke opisuje historię swego sąsiada, która powróci na kartach Maltego.

15 czerwca

Rilke rozczytuje się w listach Mademoiselle Julie de Lespinasse — „to czysty materiał dla dogłębnych przemyśleń” (z listu do Clary).

14 czerwca

Odwiedziny w Saint-Cloud.

13 czerwca

„Dziś zwiedziłem wystawę Chardina i Fragonarda. Fragonard ma tam kilka wspaniałych aktów skąpanych w charakterystycznym dlań świetle, zaś Chardin prezentuje przedmioty, mieszczańskie przedmioty, tchnące malarską rzeczowością, która nie ma sobie równych. Oto sprzed oczu człowieka uprzątnięto wszystko, i w miejscu tego postawiono butelkę, pośrodku, albo kubek, albo jakoweś jabłko. Namalował on też dwa szyldy dla Pinauda, perfumiarza… musisz to zobaczyć” (z listu do Clary).

12 czerwca

„Całe przedpołudnie spędziłem w Jardin des Plantes, podpatrując gazele. Gazella dorcas, wedle Linneusza” (z listu do Clary, 13 VI 1907).

Tego samego dnia Rilke spotyka ponownie księżniczkę Madeleine de Broglie, która przekazuje mu najnowsze wieści o Rodinie. „Często gości u Rodina, poznawszy go dzięki pewnej znajomej, niejakiej pani von Nostitz, która przez kilka miesięcy tej zimy mieszkała w Meudon, kiedy to Rodin pracował na jej (pani v. N.) portretem” (do Clary, 15 VI 1907).

7 czerwca

Rilke podziwia w Luwrze ekspozycję ze zbiorów Moreau-Nétalon, m.in. „niezwykłe Śniadanie na trawie” Maneta. „U Bernheima widziałem van Gogha: nocna kawiarnia, późną porą, opustoszała, jak gdyby oglądana prześniętymi oczami…”. Rilke wspomina również prace Maillola oraz obrazy Berthe Morisot.

Od 6 czerwca do 30 października

29, rue Cassette — to trzeci dłuższy pobyt Rilkego w Paryżu. „Pokój nr 12 au deuxième, który, po wielkich targach, dostałem za 55 franków (80 ze śniadaniem). Nie ma się czym chełpić”, jak pisze poeta do Clary, kreśląc następnego dnia „atmosferę owych maisons meublées”, pozbawionych „wszelkiego zadomowienia”.

4 czerwca

Rilke zwiedza „wystawę portretów kobiecych z lat 1870-1900”, prezentowaną w Bagatelle. „Wspaniały Manet starcza za wszystko” (z listu do Clary, 7 VI 1907).

31 maja

Po długiej podróży z Neapolu Rilke przybywa rankiem do Paryża. Zatrzymuje się w Hôtel du Quai Voltaire, gdzie mieszka do 5 czerwca.

18 maja

Na łamach „Wiener Abendpost”, dodatku do „Wiener Zeitung”, nr 114, ukazuje się fragment prozą Eine Begegnung (Spotkanie).

16 maja

Rilke i Clara opuszczają Capri; do 28 maja przebywają w Neapolu, gdzie wielekroć spotykają się z państwem Schlözer, Alice Faehndrich oraz Manon zu Solms, zwiedzając wspólnie muzea i organizując wycieczki. Z początku Rilke mieszka z żoną w Hôtel Bourbon, poźniej w „starym dobrym Hassler”.

11 maja

W coraz liczniejszym gronie gości odwiedzających Villa Discopoli znaleźli się Leopold i Marie von Schlözer, a także pani von Waldow, z domu von der Planitz.

10 maja

Rilke i Clara ofiarowują Alice Faehndrich z okazji jej pięćdziesiątych urodzin egzemplarz Pilgerfahrten pióra Sigbjörna Obstfeldera. „Jedno z doświadczeń wspólnie spędzonej zimy, z kręgu znamienitego poety, któren będzie dla Pani przyjacielem, jakim jest i dla nas”.

19 kwietnia

Rilke wyrusza do Neapolu na spotkanie z Clarą; dzień później oboje wracają na Capri. W „Rosenhäusl” urządzono „niewielką wystawę pamiątek egipskich”, wśród których znalazł się rękopiśmienny egzemplarz Koranu spisany na pergaminie.

Kwiecień

Czasopismo „Deutsche Arbeit”, Jg. 6, Heft 7, publikuje wiersz Sexte und Segen, spisany 7 marca 1907, którego Rilke jednak nie umieści w żadnym ze swych poetyckich tomów.

10 kwietnia

Rilke spisuje ostateczną wersję manuskryptu Sonetów portugalskich: „dobiegła końca miła, codzienna praca nad przekładem cudownych czterdziestu czterech Sonetów z portugalskiego pióra Elisabeth Barrett-Browning, za które winienem wdzięczność mojej pani domu”. Sonnets from the Portuguese w oryginale czytała poecie Alice Faehndrich, której matka była Angielką. „To prawdziwe kryształy uczuć: tak Clarowne, tak harmonijne, tak przejrzyście tajemnicze, zrodzone w głęboko ukojonym miejscu. I jakimś sposobem udało mi się podobną głębię tchnąć w ten niemiecki przekład, który sprawił mi tak wiele radości” (z listu do Gudrun Uexküll, 15 kwietnia 1907).

18 marca

W liście do Clary poeta wspomina o swych planach powrotu „prosto do Paryża”: „Przyobiecałem wydawnictwu Insel nowy tom wierszy, tak by mógł się ukazać na Boże Narodzenie (z wszelkimi zastrzeżeniami, z jakimi taką obietnicę można złożyć), niemniej sam pragnę się z niej wywiązać, pragnę rozszerzyć zbiór tych nowych uroczych rzeczy, aż utworzą książkę, książkę, jaka musi teraz nadejść”.

W tych dniach Rilkego intensywnie zajmuje wykład Hofmannsthala Der Dichter und diese Zeit.

Podczas pobytu na Capri Rilke pisze następujące utwory, które znajdą się w tomie Nowych wierszy: Liebes-Lied (Pieśń miłosna), Die Spitze II (Koronka II), Der letzte Graf von Brederode (Ostatni z hrabiów von Brederode), Die Kurtisane (Kurtyzana) oraz Gesang der Frauen an den Dichter (Śpiew kobiet do poety).

17 marca

Rilke składa wizytę mieszkającemu na Capri Axelowi Munthe, który oprowadza go po swej siedzibie oraz bogatych zbiorach dzieł sztuki.

Od 12 do 16 marca

Wizyta Ellen Key, która w drodze powrotnej z Sycylii zatrzymuje się na Capri i zamieszkuje w Villa Pagano. Wieczorem 13 marca w Villa Discopoli Rilke wygłasza przed gronem przyjaciół swój odczyt o Rodinie.

11 marca

Rilke przesyła Kippenbergowi manuskrypt swego eseju Die fünf Briefe der Nonne Marianna Alcoforado (Pięć listów zakonnicy Marianny Alcoforado) — jako „swego rodzaju anons” książki Carla Larsena Siostra Marianna i jej listy miłosne, która ukazała się nakładem Insel-Verlag. Rilke dołącza również swoje wiersze Das Karussell, Abisag oraz Der Panther, gwoli ich publikacji w Almanachu.

10 marca

Z wizytą na Capri przybywa tłumacz dzieł Shawa Siegfried Trebitsch; jego zaproszenie, by mu towarzyszyć w podróży do Tunisu, Rilke dwa dni wcześniej odrzucił, poeta cieszy się jednak z ponownego spotkania.

Koniec lutego

W liście do Elisabeth von der Heydt Rilke opowiada o Anacapri: „Zwie się ona Santa Maria a Cetrella, dla tej biednej, zapomnianej Marii zacząłem co nieco pisać wierszem”. Niewielki cykl utworów pod tym samym tytułem umieści poeta w roku 1908 w księdze gości Villa Discopoli.

Manon zu Solms-Laubach ofiarowuje Rilke swój egzemplarz Vita Nuova Dantego, dołączając doń wiersz „An den Dichter: / Vita N:A. Du hast gewußt, erhaben – Herr – von ihr / zu reden”.

18 lutego

Wycieczka na Monte Solaro. „Zaczynam odkrywać Anacapri” (z listu do Clary). Podczas porannych spacerów i wędrówek Rilkemu towarzyszy często hrabianka Manon zu Solms.

Do połowy lutego

Podejmując pracę rozpoczętą jeszcze w 1902 roku, Rilke pisze Aus dem Traum-Buch. Der siebente, elfte und sechsundzwanzigste Traum (utwór drukowany w Pradze, X 1907); nadto powstaje niepublikowany fragment Träume.

16 lutego

„Dla hrabianki Manon zu Solms-Laubach” pisze Rilke wiersz Migliera: „Am Abend nach dem Gange zur Migliera und in der Nacht”.

15 lutego

Rilke odczytuje wiersz Ein Frühlingswind, który pozostanie nieopublikowany, podobnie jak Jetzt gehn die Lüfte oraz Kore (tytuł ostatniego utworu został zapisany greckimi literami).

14 lutego

W liście do Stefana Zweiga Rilke pochlebnie ocenia jego młodzieńczy tom poetycki Frühe Kränze, wspominając przy tym niedojrzałość swych własnych wczesnych utworów; poeta wyraża również podziękowanie za przygotowanie dla niego wieczoru autorskiego, jaki miał się odbyć w Wiedniu „późną jesienią tego roku, w listopadzie”.

10 lutego

W liście do Elisabeth von der Heydt Rilke donosi: „Nakład Księgi godzin wyprzedany (500 egzemplarzy w niewiele ponad rok!), przymierzamy się do nowego wydania, tym razem w liczbie 1100 egzemplarzy. Wielka to i niespodziewana radość dla mnie”.

Tego dnia poeta kończy wiersz Alkestis, który zostanie włączony do ostatniej grupy utworów tworzących zbiór Nowych wierszy.

9 lutego

„Tworzymy najbardziej uroczy krąg przyjaciół, jaki można sobie wyobrazić, a jednak tak strasznie mi trudno pogodzić prawdziwą pracę z przebywaniem w towarzystwie, choćby i najmilszym… Wśród ludzi tak łatwo daję się skusić, by mówić, by w trakcie rozmowy wyrzucić z siebie to, czego mi potem w mojej pracy brakuje” (Rilke w liście do Ellen Key).

2 lutego

Rilke dziękuje baronowej Gudrun Uexküll za przyjęcie ofiarowanego jej egzemplarza pierwszego książkowego wydania Korneta, w którym poeta zamieścił dedykację: „Gudrun baronowej Uexküll / z domu hrabinie von Schwerin / pamięci owej Wzniosłej / w głębokiej przyjaźni / ofiarowuję. R.M.R.”. Rilke wpisał również swój wiersz Autoportret z roku 1906. Do listu poeta dołączył opowiadanie Ein Brief des lahmen Ewald dla córki baronowej, Damajanti, będące uzupełnieniem Powiastek o Panu Bogu.

Styczeń

W owym czasie powstają zapiski z Neapolu i Capri: Die Brunnen in der Certosa, Im Museum von Neapel standen wir, Das Meer unter nahem grauem Himmel oraz Sprich von den Weinbergen; poeta ich nie publikuje.

26 stycznia

Wieczorem Rilke odczytuje swój wiersz Uraltes Wehn vom Meer / Meerwind bei Nacht (Tchnienie nocy bezdennej, / morza powiewie). Wiersz ten poeta wpisze na pożegnanie w księdze gości Villa Discopoli, a później, jako Lied vom Meer (Śpiew morza), włączy do drugiej części Nowych wierszy. Jest to najwcześniejszy utwór z tomu Der Neuen Gedichte anderer Teil.

24 stycznia

W pierwszą rocznicę śmierci hrabiny Luise Schwerin Rilke ofiarowuje „Frau Alice” wiersz „Wir wissen nichts von diesem Hingehn”; jako Todes-Erfahrung (Doświadczenie śmierci) utwór ten zostanie włączony do zbioru Nowych wierszy.

22 stycznia

Rilke przesyła Heddzie Sauer „nową Księgę obrazów, dołączając nadto dla niej i dla jej siostry Edith Rzach egzemplarze Korneta.

20 i 28 stycznia

W swych niedzielnych listach pisanych do żony Rilke podąża jej śladami w trakcie podróży Clary po Egipcie. Na kartach atlasu wstęga Nilu wije się „niczym kreska Rodina, pełna przeobrażonych ruchów”, a jej kręty bieg przypomina poecie szew ludzkiej czaszki.

17 stycznia

Rilke ofiarowuje Alice Faehndrich wiersz J'admire immensément la force solitaire.

Od 12 (13) do 16 stycznia

Powtórne spotkanie Rilkego z Clarą, która korzystając z zaproszenia swej przyjaciółki, baronowej May Knoop, udaje się do Heluan, do tamtejszego hotelu-sanatorium Al Hayat; w Neapolu Clara ma wejść na pokład „Oceana”: „cieszy nas wspólny pobyt w Neapolu, miło również, że znalazła czas, by odwiedzić nas na naszej wyspie” (do S. Fischera, 21 I 1907).

Od 5 do 7 stycznia

Powstaje fragment prozą Eine Begegnung (Spotkanie).

Styczeń

Egzemplarz Księgi obrazów poeta dedykuje „Richardowi Beer-Hofmannowi, z serdecznymi wspomnieniami. R.M.R. Capri/Pocz. 1907”.

Początek nowego roku

Rilke pisze w tych dniach wiersz Die Rosenschale (Waza róż); utwór ten poeta włączy do zbioru Nowych wierszy.
Każdego ranka Rilke czyta fragment Kwiatków św. Franciszka.

Ostatnia noc starego roku

„Blask księżyca; drogi, mury, domy, świat księżycowej poświaty i cieni, dzierżący ciszę… A noc ta rozświetlona, daleka, zdająca się okrywać coś więcej niż tylko ziemię; wyczuwało się, iż kładzie się ona ponad morzami, i dalej, ponad przestrzenią, samą sobą, gwiazdami, które własnym gwiazdom przyglądały się z nieskończonej głębi” (z listu Rilkego do Clary).